Kıdem Tazminatı Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Kıdem Tazminatı Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Kıdem tazminatı, işçinin iş yerinde belirli bir süre çalıştıktan sonra iş akdinin belirli sebeplerle sona ermesi durumunda işveren tarafından ödenen tazminattır. Türkiye'de kıdem tazminatı, işçi haklarının korunması amacıyla İş Kanunu kapsamında düzenlenmiş ve çeşitli yargı kararları ile de şekillendirilmiştir.

Kıdem Tazminatının Hukuki Dayanağı

Kıdem tazminatının hukuki dayanağı, 4857 sayılı İş Kanunu'nun ilgili maddeleridir. Ayrıca, 1475 sayılı eski İş Kanunu'nun 14. maddesi de kıdem tazminatına ilişkin hükümleri içermektedir ve hala geçerliliğini korumaktadır.

Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Şartları

Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir:

1. En Az Bir Yıl Çalışma: İşçinin aynı iş yerinde en az bir yıl çalışmış olması gerekmektedir.

2. Belirli Fesih Nedenleri: İş akdinin belirli sebeplerle sona ermesi gerekmektedir. Bu sebepler arasında işveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları dışında işten çıkarılması, işçinin askerlik görevi nedeniyle işten ayrılması, emeklilik hakkının elde edilmesi gibi durumlar bulunmaktadır.

3. İşçinin İstifa Durumu: İşçi, haklı bir nedenle iş akdini feshederse (örneğin, iş şartlarının işçi sağlığına zararlı hale gelmesi), kıdem tazminatına hak kazanabilir.

Kıdem Tazminatının Hesaplanması

Kıdem tazminatı, işçinin çalıştığı her tam yıl için 30 günlük brüt ücret tutarı üzerinden hesaplanır. Hesaplama yapılırken dikkate alınacak ücret, işçinin son aldığı brüt ücrettir. Kıdem tazminatının hesabında dikkate alınacak diğer ödemeler ve haklar şunlardır:

• Yol ve Yemek Ücretleri: Düzenli olarak ödenen ve para olarak ifade edilen yardımlar.

• Prim ve İkramiyeler: Sürekli ve düzenli olarak ödenen prim ve ikramiyeler.

• Diğer Sosyal Haklar: Kira yardımı, yakacak yardımı gibi düzenli ödemeler.

Kıdem Tazminatının Vergilendirilmesi

Kıdem tazminatı, gelir vergisinden muaftır. Ancak, kıdem tazminatı tavanını aşan ödemeler vergiye tabi tutulabilir. Bu tavan, her yıl Maliye Bakanlığı tarafından belirlenmektedir ve belirli bir üst sınırın üzerindeki kıdem tazminatları için gelir vergisi ödenmesi gerekmektedir.

Kıdem Tazminatında Zamanaşımı Süresi

Kıdem tazminatı alacaklarında zamanaşımı süresi beş yıldır. İş akdinin sona erdiği tarihten itibaren beş yıl içinde kıdem tazminatı talep edilmezse, bu alacak zamanaşımına uğrar ve işveren ödeme yapmakla yükümlü olmaz.

Yargıtay Kararları ve Kıdem Tazminatı

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Kararı (E. 2016/11245 K. 2018/1524): Bu kararda, işçinin işten çıkartılma sebebi olarak belirtilen performans düşüklüğünün ispatlanamadığı durumlarda, işçinin kıdem tazminatına hak kazandığına hükmedilmiştir. İşverenin performans düşüklüğü iddiasını somut verilerle destekleyememesi durumunda, işçi lehine karar verilmiştir.

Yargıtay 22. Hukuk Dairesi Kararı (E. 2014/11853 K. 2016/4519): Bu kararda, işçinin emeklilik nedeniyle iş akdini feshettiği durumda kıdem tazminatına hak kazanabileceği belirtilmiştir. İşçi, emeklilik için gerekli prim gün sayısını doldurduğunda ve yaşı beklemeden emeklilik dilekçesi verdiğinde, iş akdini feshetmesi durumunda kıdem tazminatını talep edebilir.

Yargıtay 7. Hukuk Dairesi Kararı (E. 2017/20024 K. 2018/6542): Bu kararda, işverenin işçiyi ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış gerekçesiyle işten çıkarttığı durumlarda, işçinin kıdem tazminatı talep etme hakkının bulunmadığı belirtilmiştir. Ancak, işverenin bu durumu ispat etmesi gerekmektedir. İspat yükümlülüğü işverene aittir ve somut delillerle desteklenmelidir.

Kıdem Tazminatı Fonunun Önemi

Türkiye’de kıdem tazminatı fonu kurulmasına yönelik çalışmalar zaman zaman gündeme gelmektedir. Bu fonun amacı, kıdem tazminatı ödemelerinin garanti altına alınması ve işverenler üzerindeki mali yükün dengelenmesidir. Kıdem tazminatı fonu ile ilgili düzenlemeler, işçi ve işveren kesiminden çeşitli tepkiler almakta ve tartışmalar devam etmektedir.

Kıdem Tazminatı ve Yargıtay Kararları

Yargıtay’ın kıdem tazminatı ile ilgili birçok kararı bulunmaktadır. Bu kararlar, kıdem tazminatına hak kazanma şartlarını, hesaplama yöntemlerini ve işveren ile işçi arasındaki uyuşmazlıkların nasıl çözüleceğini belirlemektedir. Örneğin, Yargıtay kararları ile belirlenen bazı hususlar şunlardır:

• İşçinin işten çıkarılma nedeni haklı bir sebebe dayanıyorsa kıdem tazminatına hak kazanamayacağı.

• Kıdem tazminatının hesaplanmasında dikkate alınacak ek ödemelerin neler olduğu.

Sonuç

Kıdem tazminatı, işçinin iş yerindeki emeğinin karşılığı olarak, belirli koşullar altında ödenmesi gereken önemli bir haktır. İşçiler, kıdem tazminatına hak kazanma şartlarını ve haklarını bilerek, gerektiğinde yasal yollara başvurarak bu haklarını talep edebilirler. İşverenler ise kıdem tazminatı yükümlülüklerini yerine getirerek işçi-işveren ilişkilerinin sağlıklı bir şekilde sürdürülmesini sağlamalıdır.

Kıdem tazminatı ile ilgili daha detaylı bilgi ve hukuki destek için Güneş Hukuk ile iletişime geçebilirsiniz.